Wet Seksuele Misdrijven
Op 1 juli 2024 is de nieuwe Wet seksuele misdrijven (hierna: WSM) in werking getreden. De aanleiding voor de herziening van de wet is het toenemend gebruik van smartphones, sociale media en internet, hetgeen het mogelijk maakt seksuele misdrijven op afstand te plegen. Het uitgangspunt van de WSM is dat seksueel geweld en seksueel grensoverschrijdend gedrag offline en online even strafwaardig is. Het voornaamste doel is een passende strafrechtelijke reactie te vinden op seksueel grensoverschrijdend gedrag dat in de steeds digitaler wordende samenleving strafwaardig wordt geacht.
Met de invoering van de WSM worden zware seksuele misdrijven, zoals aanranding en verkrachting, van ruimere definities voorzien. De belangrijkste nieuwe strafbaarstellingen in de WSM zijn: seksueel contact zonder consent (in plaats van dwang), seksuele intimidatie in het openbaar en sexchatten met een minderjarige.
Breder begrip van seksuele misdrijven
In de oude wetgeving waren seksuele misdrijven beperkter gedefinieerd. In de nieuwe Wet seksuele misdrijven zijn er meerdere definities van het misdrijf, dan wel de overtreding, opgenomen.
Schuldverband en geobjectiveerde bestanddelen
Met de nieuwe wetgeving worden zowel opzet- als schulddelicten uitgebreid en aangepast. Waar voorheen alleen opzetdelicten zoals aanranding en verkrachting strafbaar waren, zijn nu ook culpa-varianten toegevoegd. Dit houdt in dat strafbaarheid niet langer uitsluitend voortvloeit uit opzettelijk handelen, maar ook uit nalatigheid wanneer er reden is om te vermoeden dat instemming ontbreekt. Daarnaast is er een verduidelijking aangebracht in de begrippen voorwaardelijk opzet en bewuste schuld. Voorwaardelijk opzet houdt in dat de dader bewust het risico van een ontbrekende wil accepteert, terwijl bewuste schuld berust op een onjuiste inschatting daarvan.
In het kader van de WSM is er een belangrijke verschuiving in de bescherming van minderjarige slachtoffers. De wet stelt expliciet dat bij minderjarigen de vraag of het slachtoffer instemde met de handelingen geen rol speelt in de strafbaarstelling. De strafbaarheid wordt hierdoor volledig gekoppeld aan de leeftijdsgrens die de wet stelt: 16 jaar. Als een slachtoffer jonger is dan de wettelijk vastgestelde leeftijdsgrens, is elke seksuele handeling met die persoon strafbaar, ongeacht of er sprake was van instemming.
Ontbrekende wil
Om een seksuele handeling als strafbaar te kwalificeren moest er in de oude wet sprake zijn van dwang zoals bedreiging, geweld of misbruik van macht. In de nieuwe wet ligt de nadruk op toestemming in plaats van dwang. Dit betekent dat een seksuele handeling zonder wederzijdse instemming strafbaar is, ook als er geen sprake is van dwang of geweld. Dwang blijft bestaan als strafverzwarende factor.
Er moeten duidelijke signalen zijn dat de ander geen seksueel contact wil om te bewijzen dat er sprake is van een ontbrekende wil. Degene die het seksuele contact initieert, dient hierop alert te zijn. Indien de signalen onduidelijk zijn, is het aan degene die het seksuele contact initieert om na te gaan of de ander het ook wil. Hierbij moet rekening worden gehouden met expliciet verbaal of fysiek afhoudend gedrag, evenals non-verbale signalen of een passieve houding. Een voorbeeld hiervan is het uit angst bevriezen van het lichaam, de zogenoemde ‘freeze-reactie’.
Seksuele intimidatie in het openbaar
Seksuele intimidatie is in WSM strafbaar gesteld als overtreding onder artikel 429ter Wetboek van Strafrecht. Belangrijk in het kader van deze strafbaarstelling is dat seksuele intimidatie online ook kan leiden tot een veroordeling.
De rechter heeft het toetsingskader van de seksuele intimidatie in het openbaar reeds uitgewerkt in de uitspraak van 2 oktober 2024. Voor strafbaarstelling dient sprake te zijn van een handeling met een seksuele lading, bijvoorbeeld door opmerkingen, gebaren, geluiden of aanrakingen. Dit kan gaan om een enkele handeling of een combinatie van meerdere handelingen. Het is dus niet vereist dat de opmerkingen, gebaren, geluiden of aanrakingen op zichzelf een seksuele aard hebben, deze aard kan ook blijken uit het totaalbeeld van de handelingen. De rechtbank heeft voor elk van deze handelingen uitgelegd wanneer er sprake is van deze seksuele lading.
• Opmerkingen: de seksuele lading kan worden afgeleid uit de inhoud van de opmerking(en);
• Gebaren: bijvoorbeeld uitbeeldingen die zinspelen op seksueel contact met degene tot wie de gebaren zijn gericht;
• Geluiden: bijvoorbeeld nafluiten, sissen of klakken. Opgemerkt dient te worden dat strafbaarheid niet snel zal volgen indien er sprake is van één uiting. Ditzelfde geldt voor kortstondige benaderingen die van zodanige vluchtige, beperkte aard zijn dat strafbaarheid te ver zou gaan;
• Aanrakingen: kortstondige gedragingen met een geringe fysieke component, de plek is daarbij van belang. Dit kunnen seksuele lichaamsdelen zijn of niet seksuele lichaamsdelen. De seksuele benadering dient plaats te vinden op een wijze die vreesaanjagend, vernederend, kwetsend of onterend is te achten. Voldoende is dat de seksuele benadering naar algemene maatstaven als intimiderend kan worden beschouwd.
Dit is een geobjectiveerd criterium, het hoeft dus niet komen vast te staan dat de benadering door een concreet slachtoffer vreesaanjagend, vernederend, kwetsend of onterend wordt geacht of als zodanig was bedoeld. Ter beoordeling hiervan is zowel de inhoud van de seksuele benadering van belang, als de context waarin deze plaatsvindt. Hiermee bedoelt de rechtbank dat er ook gekeken dient te worden naar of de seksuele benadering bijvoorbeeld plaatsvindt in een afgelegen omgeving, dit zou de kans op een strafbaarstelling kunnen vergroten. De seksuele benadering dient een bepaalde mate van indringendheid te hebben, of wel een seksuele benadering met een zekere intensiteit. Deze zekere mate van intensiteit kan als volgt worden gedefinieerd: ‘een sterk overheersende wijze van contract zoeken die kan worden beschouwd als opdringerig’. Hieronder valt dus niet het gedrag dat bedoeld is om contact te leggen of te flirten.
Als laatste dient voor strafbaarstelling de seksuele intimidatie plaats te hebben gevonden in het openbaar. Hieronder vallen plaatsen waar in beginsel eenieder vrij is om te komen, te verblijven en te gaan. Algemeen voor het publiek openstaande plaatsen waar beletselen gelden voor toegang en verblijf, zoals bijvoorbeeld leeftijd of entree, zijn ook openbare plaatsen in de nieuwe Wet seksuele misdrijven. Het begrip ´in het openbaar´ strekt zich ook uit tot de online wereld, het online platform moet dan wel voor een breed publiek toegankelijk zijn en daarmee met een fysiek openbare plaats zijn gelijk te stellen.
In de besproken uitspraak heeft de rechtbank de verdachte veroordeeld wegens straatintimidatie, aangezien de verdachte een vrouw op straat in Rotterdam heeft aangesproken, haar heupen aangeraakt en heeft vastgepakt. De verdachte kreeg een geldboete van €250, waarvan €180 voorwaardelijk.
Sexchatten met een minderjarige
Het is volgens de WSM verboden om kinderen onder de 16 jaar, en kinderen van 16 en 17 jaar in een kwetsbare positie, seksueel te benaderen. Kinderen in een kwetsbare positie zijn bijvoorbeeld kinderen met een verstandelijke handicap of een psychische stoornis. Hierbij hoeft geen sprake te zijn van het doen van een voorstel tot een ontmoeting voor seksuele doeleinden.
De toekomst
Hogere straffen De nieuwe Wet seksuele misdrijven verhoogt de straffen voor deze misdrijven. Belangrijke veranderingen in straffen zijn:
• Verkrachting van een kind jonger dan 12 jaar: de maximale gevangenisstraf is verhoogd van 12 jaar naar 15 jaar.
• Verkrachting van een kind van 12 tot 16 jaar: de maximale gevangenisstraf is verhoogd van 9 naar 12 jaar.
• Het maken en verspreiden van kinderpornografie: de maximale gevangenisstraf is verhoogd van 4 jaar naar 6 jaar.
Verjaren
In de oude wet bestond de mogelijkheid dat verkrachting kon verjaren. In de nieuwe wet geldt dat verkrachting nooit meer verjaart. Dit betekent dat een verkrachting altijd vervolgd kan worden, ongeacht hoeveel tijd er is verstreken sinds het delict.
Mocht u zijn aangemerkt als verdachte van een seksueel misdrijf of overtreding, is het belangrijk dat u een advocaat inschakelt. Onze advocaten kunnen u helpen. Wordt u (mogelijk) verdacht van een seksueel misdrijf of overtreding of heeft u een andere vraag hierover? Neem dan vooral vrijblijvend contact op.
