Capaciteitscrisis in gevangenissen

De Nederlandse gevangenissen kampen met een nijpend capaciteitsprobleem, dat de laatste tijd veel aandacht krijgt in de media. Om de druk enigszins te verlichten, worden er noodmaatregelen getroffen. Zo worden straffen voor veroordeelden met korte celstraffen uitgesteld en krijgen sommige gedetineerden al op vrijdag hun vrijheid terug, terwijl hun straf eigenlijk pas na het weekend zou eindigen. Er wordt zelfs gesproken over de eventuele mogelijkheid om straffen in het buitenland ten uitvoer te leggen.

Capaciteitsproblemen in Nederlandse gevangenissen

Het capaciteitsprobleem is ontstaan doordat de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) te maken heeft met een aanzienlijk personeelstekort. Bovendien wordt verwacht dat de populatie in het gevangeniswezen zal toenemen door veranderingen naar aanleiding van de invoering van de Wet Straffen en Beschermen op 1 juli 2021, waardoor de duur van de voorwaardelijke invrijheidstelling maximaal twee jaar kan zijn (voorheen betrof dit 1/3 van de opgelegde straf zonder maximum).

Tijdelijke noodmaatregelen

Om de overbezetting in gevangenissen aan te pakken, zijn duurzame oplossingen noodzakelijk. Aangezien deze oplossingen niet direct beschikbaar zijn en de Minister van Rechtsbescherming de noodmaatregelen snel wil beëindigen, zijn er alternatieve maatregelen voorgesteld en doorgevoerd. Minister Weerwind heeft deze maatregelen uitgebreid toegelicht in een brief aan de Tweede Kamer. Het gaat om de volgende alternatieve maatregelen:

• Meer gedetineerden een deel van hun straf laten uitzitten op een Beperkt Beveiligde Afdeling (BBA).
• De doorstroom van gedetineerden naar forensische zorg verbeteren.
• Elektronisch toezicht inzetten aan het einde van de detentieperiode in specifieke gevallen.
• Vervangende hechtenis voorkomen door de uitvoering van taakstraffen te verbeteren.

Oplossingen voor overbezetting door uitbreiding BBA

Ik zal dieper ingaan op de eerstgenoemde maatregel: het plan om meer gedetineerden een deel van hun straf te laten uitzitten op de Beperkt Beveiligde Afdeling (BBA). Om te beginnen, wat houdt de BBA eigenlijk in? Hoe wordt de BBA uitgebreid en wat betekent dit voor gedetineerden?

De Beperkt Beveiligde Afdeling (BBA) werd opgericht met de invoering van de Wet straffen en Beschermen. Deze afdeling bevindt zich in of nabij de gevangenis en biedt gedetineerden in de laatste fase van hun straf de mogelijkheid om buiten de gevangenis te werken in de regio waar ze na hun detentie zullen wonen.

Uitbreiding van de BBA: Wat verandert er?

Volgens artikel 2 lid 1 van de Regeling selectie, plaatsing en overplaatsing van gedetineerden (Rspog) komen alleen gedetineerden in aanmerking voor plaatsing op een BBA als zij re-integratieverlof voor extramurale arbeid hebben gekregen. Artikel 20ab van de Regeling tijdelijk verlaten van de inrichting (Rtvi) bepaalt dat re-integratieverlof voor extramurale arbeid alleen kan worden verleend bij een gevangenisstraf van langer dan zes maanden en dat dit verlof ten hoogste een zesde deel van de straf mag beslaan, voorafgaand aan het moment waarop de gedetineerde in aanmerking kan komen voor de voorwaardelijke invrijheidstelling of invrijheidstelling.

Op 31 mei 2024 is hoofdstuk 4a, Tijdelijke maatregelen in verband met het verlichten van capaciteitsproblemen binnen het gevangeniswezen, toegevoegd aan de Rtvi en in werking getreden. Dit nieuwe hoofdstuk in de regeling omvat drie artikelen. In het nieuwe artikel 33b lid 1 Rtvi staat dat de criteria voor re-integratieverlof voor extramurale arbeid zijn verruimd om capaciteitsproblemen te verlichten. Gedurende een door de minister te bepalen periode kan dit verlof worden verleend voor ten hoogste een derde deel van de opgelegde straf, voorafgaand aan het moment waarop de gedetineerde in aanmerking kan komen voor de voorwaardelijke invrijheidstelling of invrijheidstelling. Het tweede lid van dit artikel bepaalt dat de directeur voorrang moet geven aan gedetineerden met het kortste strafrestant.

Toekomst van de BBA en Capaciteitsproblematiek

Minister Weerwind vermeldt in zijn brief dat er 200 plaatsen beschikbaar zijn op de Beperkt Beveiligde Afdeling (BBA). Op dit moment staan daarvan ongeveer 60 plaatsen leeg. De vraag is of de doorgevoerde tijdelijke veranderingen voldoende zullen zijn om deze lege plekken op te vullen. Hiernaast is het de vraag of deze maatregel tezamen met de andere maatregelen voldoende zullen zijn om de capaciteitsproblemen in de Nederlandse gevangenissen te verminderen. Ook is nog onduidelijk tot wanneer zij zullen gelden. To be continued dus..

Van de Wijngaart & Silvis Strafzaken heeft ruime ervaring in procedures rondom detentiefasering. Heeft u te maken met de hierboven behandelde problematiek? Neem dan vrijblijvend contact met ons op.